GESCHIEDENIS BIBLIOTHEKEN TE NIEUWPOORT

*index

Willemsfonds-stad

1851

Het Willemsfonds werd in 1851 opgericht door Jan-Frans Willems.

bibliotheek van het Willemsfonds

Het Willemsfonds is de oudste Vlaamse sociaal-culturele vereniging. Het Willemsfonds organiseert activiteiten en ontwikkelt initiatieven (lezingen, toneelvoorstellingen, concerten, culturele uitstappen, tentoonstellingen, enz..) om zoveel mogelijk mensen in Vlaanderen actief te betrekken bij cultuur in de ruimste zin van het woord.
Vanuit haar liberaal-vrijzinnige visie op de wereld, stimuleert het Willemsfonds de persoonlijke groei van elk individu en werkt het mee aan de verdere uitbouw van een democratische, interculturele samenleving op lokaal, provinciaal en regionaal niveau.

1862

Omzendbrief van minister Alfons van den Peereboom (13/09/1862): <Het ware wenschelijk, dat weldra elke gemeente, naast de school, eene volksbibliotheek vormde, die er als het ware aanvulsel van is.> Als gevolg hiervan ontstonden nieuwe volksbibliotheken of werden volksbibliotheken heringericht.

1876

Er werd een afdeling van het Willemsfonds opgericht te Nieuwpoort op 29/10/1876. Reeds in het verslag over haar eerste werkingsjaar werd het stichten van de volksbibliotheek noodzakelijk geacht. Na een verzoek bij het stadsbestuur kon men in de stadsbibliotheek beschikken over een ruimte voor de volksbibliotheek. De bibliotheek van het Willemsfonds was eerst gevestigd in een lokaaltje naast boekzaal Monnié.
De boekerij van het Willemsfonds werd eind november [1876?] geopend. De boeken werden kosteloos uitgeleend.

1878

collectie: 600 Nederlandstalige boeken

1880

Tijdens de Algemene Vergadering van 29 december 1878 werd de mening geuit dat het noodzakelijk was om volksboekerijen te openen in de plattelandsgemeenten. De afdeling Nieuwpoort nam dit onmiddellijk ter harte. In een brief aan het Algemeen Bestuur bericht zijn: <In de laatste algemeene vergadering te Gent werden de afdeelingen aangemoedigd om volksboekerijen te stichten op de buitengemeenten. Reeds heeft onze afdeeling een besluit in dezer voege genomen en is thans in onderhandeling voor het stichten eener boekerij te Ramscappelle, waarvan de boekdeelen welke wij in dubbel bezitten, den eerste grondslag zullen uitmaken.>
Midden januari 1880 opent de bibliotheek te Ramskapelle.

1884

De Willemsfonds-bibliotheek mocht de stadszaal niet langer gebruiken toen een klerikaal bestuur aan de macht kwam in 1884. Daardoor moest het stadslokaal waar de Willemsfonds-bibliotheek gehuisvest was ontruimd worden.

1885

1888 - 1889

Bestuur 1888 - 1889

1890

Het Willemsfonds had een afdeling én een bibliotheek in Ramskapelle.

1899-1900

Uit het verslag van het Willemsfonds van 1900 (Nieuwpoortse afdeling): “Drie boekerijen onzer afdeeling Nieuwpoort, Keyem en Lombartzijde.”
Uit het verslag blijkt dat Nieuwpoort qua collectie en aantal leners veruit de grootste afdeling is. J. Dierendonck was toen “boekbewaarder” van de WF-bibliotheek.

(afdeling Nieuwpoort)                            
aantal leners: 98
aantal uitleningen: 1913
ontvangsten dienstjaar 1899-1900: 261 fr         (aandeel in de bijdragen der leden)

“Onze boekerijen moeten nochtans verrijkt worden; nieuwe werken zijn er noodig, willen wij de beweging zien vergrooten, vooral die op de buitengemeenten.  Daarom is ons Bestuur voornemens toekomenden winter een concert met inkomgeld in te richten en de opbrengst te gebruiken tot aankoop van nieuwe uitgaven.
Als geschenk ontvingen wij van den heer Em. Meynne een aantal boekwerken; van het Staatsbestuur een Fransch werkje. Dit is het enige sedert 1885, niettegenstaande ons van wege de overheid verscheidene malen inlichtingen nopens onze boekerijen werden gevraagd. Wij hebben van die gelegenheid gebruik gemaakt om van het Staatsbestuur ondersteuning in ons edel werk van volksonderricht te verzoeken.”
bron: Tijdschrift van het Willems-Fonds, 1901: Verslag van het bestuur der afdeeling Nieuwpoort (augustus 18999-augustus 1900)

P.J. De Swarte was toen voorzitter en J. Dierendonck, boekbewaarder, was secretaris. <De afdeeling telt nog 2 toegevoegde bestuurslede n.l. Mej. Van Eygen, boekbewaarster te Keyem, en den heer Biesbrouck, boekbewaarder te Lombartzijde.>
bestuurlijst der bijtreders in 1899-1900:
te Nieuwpoort waren dat:
P. De Swarte, ondernemer (Beschermer 12 fr)
R. Van de Casteele, leeraar aan de middelbare school
bron: Tijdschrift van het Willems-Fonds, 1901: Verslag van het bestuur der afdeeling Nieuwpoort (augustus 18999-augustus 1900)

1921

Wet van 17 oktober 1921 betreffende de openbare bibliotheken, of nog: de wet (Jules) Destrée. Deze wet legt geringe financiële verplichtingen op aan de gemeenten. In de praktijk werd hierdoor het intussen verzuilde bibliotheekwezen gesubsidieerd.

1950-1960

In de jaren 1950 hield juffrouw De Vos, lerares van de rijksmiddelbare school, de bibliotheek van het Willemsfonds open (bron: Gilberte Vileyn).
Meneer Deserck (zoon van de directeur van het ijsfabriekje) was de voorganger van Colombie. [datum?] (bron: Daniel Hogie)

De bibliotheek van het Willemsfonds was eerst gevestigd in het Duynenhuys (Oostendestraat 13-15). Dit gebouw dateert uit 1536. Dit gebouw werd geklasseerd in 2006.

1968

Roeland Colombie

De openbare bibliotheek Willemsfonds was gevestigd in het Duynenhuys.
Vanaf 1968 beheerde Roeland Colombie (°1930), toen leraar in Nieuwpoort, de kleine bibliotheek van het Willemsfonds (datum van indiensttreding: 01/10/1968). [De bijnaam van Colombie luidde “Willem de Zwijger”, vermoedelijk omdat hij altijd STILTE riep als er teveel lawaai was in de bibliotheek.]
Sloeg tijdens de uitleen 3 stempels: 1 op de lidkaart, 1 in het boek zelf en 1 op het kaartje van het boek.

aantal leners: 25
aantal uitleningen: 168
collectie: 1669 boeken
leesgeld: 186 fr

1969

De bibliotheek van het Willemsfonds werd officieel erkend door de staat (op 29/12/1969). Er  waren twee uitleenzittingen per week (op maandag en donderdag van 18-20u).

aantal leners: 81
aantal uitleningen: 1414
collectie: 1828
aantal openingsuren: 4
(bron: werkingsverslag van 1969)

1970

Vanaf 1970 ontving de bibliotheek toelagen van de provincie. In 1970 was de bibliotheek 4 uren per week geopend voor het publiek (op maandag en dinsdag van 18-20u). De personeelsbezetting bestond uit 1 parttime personeelslid: de bibliothecaris zelf.
In de stad waren toen verschillende bibliotheken actief. Roeland Colombie vond dat een bundeling van krachten kon leiden tot de oprichting van één stadsbibliotheek.
aantal openingsuren: 4

1971

uitleenregister nr. 2
begonnen de 20/09/1971
afgesloten de [15/10/1972]
onvolledig, er kunnen enkel cijfers van 1971 uit gehaald worden
opmerkelijk: het WF gebruikt uitleenregisters van het K.C.L.B. (Katholiek Centrum voor Lectuurinformatie en Bibliotheekvoorziening).

1972

Aangenomen openbare bibliotheek, adres: Oostendestraat 13 (Duynenhuys) te 8450 Nieuwpoort, open op zondag van 10-12u en op donderdag van 18-20u. Bibliothecaris: R. Colombie
erkend door de staat
kosteloosheid (er werd geen lidgeld gevraagd)
plaatsing van de werken: openkast
catalogi: op titel en 10-delig classificatiestelsel (siso?) – gedrukte catalogi
verlof: augustus (“ik heb Colombie nooit verlof weten nemen”)

collectie: 2804 boeken (1818 voor volw. en 988 jeugdboeken). er waren geen leeszaalwerken of magazijnwerken
leesgeld: voor volwassenen: 2 fr per boek, voor jeugd: 1 fr per boek
openingsuren: 4

1973

Willemsfonds (Nieuwpoort-stad), adres: Oostendestraat 13, open op zondag van 10 tot 12u
aantal openingsuren: 2

aantal uitleningen bibliotheek van het Willemsfonds (eind 1973): 9500

ter vergelijking: aantal inwoners van Nieuwpoort op 31/12/1973: 8090
10% van de bevolking is lid van de bibliotheek van het Willemsfonds.

De lokale pers maakt melding van de geplande verhuis van de WF-bibliotheek naar ’t Kasteeltje.
<Men zal er een zaal voorbehouden voor de kulturele raad om er leesklub, konferenties, projekties enz. te houden. In het zaaltje ernaast zal men de bibliotheek van het Willemfonds onderbrengen.>
(HWN 30/11/1973)
(= zaaltje boven, want in hetzelfde artikel is er nog sprake van de stortbaden)

1974

wetgeving: de gemeente is verplicht ten minste 1,50 fr per inwoner te besteden aan de eigen en aangenomen bibliotheken. Zij mag evenwel facultatieve subsidies toekennen aan de vrije bibliotheken.

<Naast de school heeft de openbare bibliotheek een belangrijke rol gespeeld in de volksontwikkeling. De bibliotheek bood ook voor minder ontwikkelde of minder gegoede mensen toegang tot kennis en ontspanning.
In de provincie West-Vlaanderen zijn er een 300-tal openbare bibliotheken, waaronder één provincialen en een 7-tal gemeentelijke (bijv. Veurne). De andere zijn vrije openbare bibliotheken, d.w.z. bibliotheken ingericht door particulieren of vrije instellingen en daarna door staat, provincie, gemeente erkend. De gemeente is verplicht tenminste 1,50 fr. per inwoner te besteden aan de eigen en aangenomen bibliotheken. Ze mag evenwel facultatieve subsidies toekennen aan de vrije bibliotheken.

Over de oorsprong van de vrije bibliotheken kan heel wat afgeleid worden uit de namen. Voor een vijftigtal is het heel prozaïsch: aangenomen of openbare bibliotheek of nog volksbibliotheek. Bijna de helft staat evenwel onder bescherming van dezelfde heilige als de parochie. Op andere plaatsen verkoos men andere bekende namen (bijv. Lode Zielens). Heel wat bibliotheken erfden de naam van een sociale of culturele beweging of ook van het lokaal van die beweging: Willemsfonds, Davidsfonds, Volkshuis, … Bij een laatste reeks klinken de namen als leuzen: Onze Plicht, Nut en Vermaak, Opdat ons Volk leze, Leest en leert, Kennis zal U redden, …>
(bron NUS afl. 1/1974)

Verhuis van de bibliotheek van het Willemsfonds van de Oostendestraat (Duynenhuys, Oostendestraat 13) naar ’t Kasteeltje (hoek Hoogstraat-Langestraat, Hoogstraat 2). Het aantal openingsuren werd opgetrokken van 2 naar 4 uren (op zondag van 10 tot 12u en op donderdag van 18 tot 20u).

aantal leners: 350
aantal uitleningen: 6232
collectie: 3300
aantal openingsuren: 4

De bloei van de bibliotheek is voor een groot deel te danken aan de inzet van de bibliothecaris Roeland Colombie.
ter vergelijking: aantal inwoners van Nieuwpoort op 31/12/1974: 8116
4,31% van de bevolking is lid van de bibliotheek van het Willemsfonds.

uitleenregister nr. 5
begonnen de [07/02/1974]
afgesloten de [12/09/1974]

1975

Willemsfonds, adres: Hoogstraat 2, open op zondag van 10 tot 12u en op donderdag [van 18] tot 20u

aantal leners: 457
aantal uitleningen: 11970
collectie: 4005 boeken
aantal openingsuren: 4

Hoewel de bibliotheek pas verhuisd is, kampt ze reeds met plaatsgebrek:
<De bibliotheek “Willemsfonds” ondergebracht in een kleine zaal van ’t Kasteeltje heeft met plaatsgebrek te kampen. Men moet lang zijn beurt afwachten en zich tussen de boekenrekken wringen. Waarom niet de tweede verdieping gebruiken? Met 12.000 boeken-uitleningen is deze bibliotheek zeker een weldaad voor onze bevolking. Wanneer komt er trouwens een leeszaal in ’t Kasteeltje?>
(HWN 28/02/1975)

1976

Hoogstraat 2, open op zondag van 10 tot 12u en op donderdag van 18 tot 20u

aantal leners: 523
aantal uitleningen: 16005
collectie: 4468 (uitsluitend Nederlandstalige werken)
aantal openingsuren: 4

1977

Hoogstraat 2, gelijkvloers, open op zondag van 10 tot 12u en op donderdag van 18 tot 20u
aantal openingsuren: 4

Op 17 mei 1977 werd er een overeenkomst gesloten tussen het Willemsfonds (voorzitter R. Pieters en bibliothecaris R. Colombie) en het stadsbestuur (burgemeester G. Mommerency en waarnemend secretaris R. T’Jaeckx) i.v.m. de overname van de bibliotheek van het Willemsfonds.

“Met ingang van 1 januari 1978 neemt het Nieuwpoorts stadsbestuur de boeken en het meubilair van bibliotheek Willemsfonds over, waardoor zal kunnen worden gestart met een Stedelijke Bibliotheek, welke eenmaal het Onthaalcentrum op de Badplaats voltooid is, aldaar zal worden ondergebracht. Burgemeester Mommerency gaf de verzekering dat de andere bibliotheken te Nieuwpoort verder zullen mogen blijven rekenen op de subsidiëring zoals die door het Ministerie Cultuur zijn voorgeschreven. Toch liet de burgemeester tussen de lijnen door zijn hoop uitschijnen dat uiteindelijk deze bibliotheken bij de Stedelijke zouden aansluiten, en dit uit eigen beweging.”
(Gemeenteraad te Nieuwpoort [1977]) (doc 29a)

Op 26 november 1977 schrijft R. Colombie aan W. Vermote (schepen van cultuur) dat de boekenrekken doorgezakt zijn. Hij vraagt of de gemeente enkele schoolbanken wil lenen aan de bibliotheek, zodat de boeken daar op kunnen worden gelegd.
“Gezien deze rekken niet meer bruikbaar zijn staan we voor een enorm probleem. (...) Dit is natuurlijk geen ideale oplossing maar zou toch geen sluiting van de bibliotheek noodzaken. Deze banken zouden tegen de muren kunnen geplaatst worden wat meteen een ontlasting van het midden van de zaal zou meebrengen (deze buigt door onder het gewicht van de rekken).”

1978

Op 1 januari 1978 werd de collectie van de Willemsfondsbibliotheek overgenomen en werd er een stedelijke bibliotheek ingericht. De stadsbibliotheek werd ondergebracht op de eerste verdieping van ’t Kasteeltje (Hoogstraat 2). Dit gebouw, het voormalig hôtel de l’Espérance,  werd in 1986 geklasseerd. Het ligt op de hoek van de Hoogstraat en de Langestraat.
De bibliotheek was open op zondag van 10-12u en op woensdag van 18-20u.

Stempel

menu