KUISBANKEN TE NIEUWPOORT
Kuisbanken.
Op het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw is er veel gevist met vissersloepen. Deze kleine vaartuigen hadden om aan land te komen geen haven nodig. Ze werden bij hoog water op het strand of een zandplaat gezet (men vaarde de sloep bij hoogtij boven de zandplaat die droog viel, of op het strand). Dit gebeurde vooral op het strand van De Panne en Heist. Ook werden visserssloepen op het strand gesleept. Het slepen had een zuiverende werking op het onderwaterschip. Met het droogzetten was het onderwaterschip bereikbaar voor onderhoud en herstellingen gedurende een gedeelte van het tij. Bij het droogslepen was het onderwaterschip voortdurend droog.
De Panne.
Nieuwpoort.
Zaat, droogvallend gedeelte van een haven of droogvallende zandplaten, langs de benedenstroom van enkele rivieren. Het zaat werd vroeger wel gebruikt om schepen onder de waterlijn te kunnen onderhouden of te repareren: te banken.
De vissersschepen werden met de jaren groter, uitgerust met zeilen, later met stoommotoren en daarna met de verbrandingsmotoren. Deze moesten aanmeren in een haven. Door voortdurend in het water te liggen, kwam er een sterke algen- schelpen aangroei van het onderwaterschip (gedeelte van het schip dat in het water ligt). De aangroei veroorzaakt een vaarweerstand, vermindert de vaarsnelheid en verhoogde het brandstof verbruik. Het onderwaterschip moet geregeld ontdaan worden van de aangroei, gekuist worden. Daarvoor zocht men naar plaatsen waar men bij hoogtij juist voldoende water had om er boven te varen en ging men voor anker. Het schip viel droog bij afgaand water en men kon in een gedeelte tussen twee getijden het onderschip kuisen en nodige werken uitvoeren. Het droogvallen gebeurde op zandplaten of op de droogvallende zijkanten van vaargeulen. Deze plaatsen waren moeilijk of ontoegankelijk voor de aanvoer van materialen. Door het toenemende aantal vaartuigen zag men het nut voor de bouw van droogvallende constructies en gemakkelijk bereikbaar. Men noemde deze constructies ‘kuisbanken’.
Kuisbank, langs de zijde van het vaarwater, boven de bodem aangebrachte, balkenvloer, vaak voorzien van een aangrenzende remming, waarop men het schip voor onderhoud droog kan laten vallen.
Een kuisbank heeft een bijna horizontaal vlak dat bij laag tij volledig droog ligt. Het is uitgerust met een balkenrooster en voorzien van constructies voor het aanmeren. Sommige kuisbanken hebben naast het horizontaal vlak een helling maar de weg. Het hellend vlak is zeer nuttig voor de aanvoer van materialen en voor op het droge te trekken van de kleinere vaartuigen. De kuisbank met een helling en bereikbaar vanaf de weg noemt men een "open kuisbank".
Kuisbank te Nieuwpoort gelegen langs de wandel- fietsweg.
Banken, het droogzetten van een vissers- of (binnen) vaartuig in de geteigebieden. Tijdens hoogwater wordt het vaartuig op een zate of kuisbank gevaren, dan wel op een bankstelling die van paaljukken is vervaardigd. Hierdoor komt het gedurende de laagwaterperiode droog te liggen. Men kan onderhoudswerkzaamheden of reparaties beneden de waterlijn uitvoeren.
Streektaal uit het Oostends woordenboek;
bankn: op de bank halen of brengen van een vaartuig om het te reinigen
banktie: tij als het schip kan gekuist worden op een bank
Deze open kuisbank is lange tijd druk gebruikt.
De aanliggende helling was goed bereikbaar vanaf de weg (Havengeul) tot het jaar 1990 en druk gebruikt door de sportvissers, motorboten en kleine zeilboten om ze te water te laten en ze uit te nemen. Op heden is deze helling nog bruikbaar maar niet meer bereikbaar met de auto.
Het was een attractie daar de bedrijvigheid gade te slaan. Momenten was het daar zeer druk en stond men in files te wachten om de helling te gebruiken.
 |
Tewaterlating van een motorboot. |
|---|
Voorvalletjes waren er geregeld en zorgden voor spektakel. Het gebeurde geregeld dat een vissersbootje op een aanhangwagen achteraan de auto langs de helling in het water werd gereden door één persoon tot het bootje drijvend los kwam van de aanhangwagen. Dan werd het van de aanhangwagen geduwd en moest het ergens vastgemaakt worden terwijl de auto met de aanhangwagen langs de weg geparkeerd werd. Er waren geen voorzieningen om de bootjes vast te maken wat een probleem was. Men trok het dan iets op het droge zodat het vast lag. Maar soms had men plots een grote deining van een voorbijvarende vissersboten waardoor het bootje op de drift ging en de eigenaar noodgedwongen moest zwemmen om er bij te geraken. Erger was het wanneer men bij opkomen water de auto niet gestart kreeg en deze stilaan voor een deel in het water verdween. De windrichting en stroming bezorgde soms veel moeilijkheden aan onervaren gebruikers. Men kon daar uren het gebeuren gadeslaan.
Grotere vaartuigen die op de kuisbank waren geplaatst ondergingen een kuisbeurt en herstellingen werden uitgevoerd. Soms waren er ook problemen bij vaartuigen die niet juist op de
balken waren geplaatst.
Heden is er op die plaats geen bedrijvigheid meer en stapt de wandelaar er zonder aandacht voorbij.
Kuisen van de kuisbank.
De kuisbank is onderhevig aan het aanslibben. Het slib moet geregeld verwijderd worden.
Een paard trok de planken waarmee, voor vloed, het “vuil en slib” weggeveegd werd. Later gebruikte men een tractor. Heden laat men de kuisbank niet volledig aanslibben en kuist men sporadisch met kraanschup. Voor hoelang nog?
Schepen op de kuisbank.
2014
Men gebruikt de kuisbank enkel nog bij een dringende en kleinere herstelling.
De schepen worden nu op het droge gezett op een slipway.
Het principe van de droogzetting, dat voor het eerst werd gerealiseerd sedert 1854, is gebaseerd op een grote metalen slede met houten vloer, die over rails doormiddel van kettingen op een helling wordt getrokken.
Nieuwpoort heeft ook een slipway gehad bij de Militaire basis, maar was niet bruikbaar voor niet militaire schepen.
link: militaire slipway
De dichts gelegen slipway is te Oostende.
Foto's van de slipway te Oostende
Ex-kuisbank aan de Langebrug.
Een kleinere niet open kuisbak (kuisbank zonder helling en niet toegankelijk van de openbare weg) gelegen aan de Langebrug. Deze kuisbank is gebruikt door schepen voor de binnenvaart, kleinere visserschepen en sportvissers. Bij de heraanleg van het Kaaiplein in 2008 is hij weggenomen voor de plaatsing van de wadel- fietsweg onder de Langebrug.
De kuisbank gedeeltelijk afgebroken.
Visserijblad 20/02/1959
 |
Visserijblad 10/04/1959
 |
Op de plaats waar de kuisbank lag, is nu de toegang tot de fiets-wadelweg onder de Langebrug.
